حسابدار

این وبلاگ اولین وبلاگ فارسی زبان با موضوعیت حسابداری می باشد که از سال ۱۳۸۰ فعالیت خود را آغاز کرده است .

حسابدار

این وبلاگ اولین وبلاگ فارسی زبان با موضوعیت حسابداری می باشد که از سال ۱۳۸۰ فعالیت خود را آغاز کرده است .

مدل 4 بخشی در تهیه صورت جریان وجوه نقد

سرمایه گذاران هنگام سرمایه گذاری در سهام عادی باید بررسی های وسیعی انجام دهند ، به عبارت دیگر، آنها باید عوامل زیادی را در هنگام سرمایه گذاری مد نظر قرار دهند. گفته می شود که چون آنها نقدترین دارایی خود را به سهام عادی تبدیل می کنند، از این رو، اغلب در سهام(سرمایه گذاری) خود نیز بدنبال بازده نقدی می گردند. به عبارتی دیگر، آنها در مدلهای تصمیم گیری خود، اقلام مربوط به صورت جریانات مورد توجه قرار می دهند.
البته برخی هم معتقدند که اقلام ترازنامه و صورت سود و زیان که بر مبنای تعهدی اندازه گیری می شوند، اندازه گیری های مفیدی از کارایی موسسه بوده و اطلاعات مرتبطی برای پیش بینی فعالیت آتی موسسه و پرداخت سود فراهم می نمایند. این طرز تفکر، با استدلال جهت گیری های ذاتی و عمدی که در روشهای حسابداری سنتی برای گزارشگری فعالیتهای اقتصادی وجود دارد مورد انتقاد قرار می گیرد. یکی از راه های پرهیز از بعضی از این جهت گیری ها، تاکید بر گزارشگری جریانهای نقدی است تا استفاده کنندگان از صورتهای مالی بتوانند با توجه به آن پیش بینی های خود را انجام دهند. سرمایه گذاران بعنوان اصلی ترین استفاده کنندگان صورتهای مالی علاقه مند هستند تا از بازده نقدی و ریسک سرمایه گذاری خود آگاه شوند. در واقع، ارزیابی مبالغ، زمان دستیابی و عدم اطمینان مربوط به حصول جریانهای نقدی خالص ناشی از سرمایه گذاری برای آنان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در همین ارتباط، معمول است تا اقداماتی برای ارزیابی بازده و ریسک سرمایه گذاری انجام شود.
اطلاعات تاریخی مربوط به جریان وجوه نقد یا یک صورت که حاوی جریانات نقد ورودر و خروجی واحد تجاری باشد، می تواند در قضاوت نسبت به مبلغ، زمان و میزان اطمینان از تحقق جریانهای وجوه نقد آتی به استفاده کنندگان صورتهای مالی کمک کند. علاوه بر این، چنین اطلاعاتی در تحلیل چگونگی ارتباط بین سودآوری واحد تجاری و توان آن جهت ایجاد وجه نقد و مهمتر از آن، در ارزیابی کیفیت سود تحصیل شده توسط واحد تجاری مفید است.
درک نحوه ایجاد و مصرف وجه نقد همچنین در ارزیابی ایفای وظیفه مباشرت مدیریت نیز مفید فایده می باشد. به طور خلاصه، اطلاعات مربوط به ورود و خروج وجه نقد ناشی از عملیات و فعالیتهای یک واحد تجاری، شالوده بسیاری از تصمیم‌گیری ها و مبنای بسیاری از قضاوتهای سرمایه گذاران، اعتباردهندگان و برخی دیگر از گروه های استفاده کننده از اطلاعات مالی را تشکیل می دهد.

هدف حسابداری: ارائه گردش وجوه نقد
وجوه نقد از منابع مهم و حیاتی هر واحد تجاری است و ایجاد توازن بین وجوه نقد در دسترس و نیازهای نقدی، مهمترین عامل سلامت اقتصادی هر واحد تجاری است. وجه نقد از طریق عملیات عادی و سایر منابع تامین مالی به واحد تجاری وارد می شود و برای اجرای عملیات، پرداخت سود سهام، بازپرداخت بدهی ها و گسترش واحد تجاری به مصرف می رسد.
توان و امکان دسترسی هر واحد تجاری به وجه نقد، مبنای بسیاری از تصمیم گیری ها و قضاوتها درباره آن واحد است. سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان برای برآورد گردش آتی وجوه نقد در یک واحد تجاری مشخصا به گردش وجوه نقد ناشی از عملیات عادی و فعالیتهای تامین مالی و سرمایه گذاری اهمیت می دهند.
بر همین اساس، هدف اصلی حسابداری در بیانیه شماره یک مفاهیم حسابداری مالی عبارت است از ارائه اطلاعاتی که سهامداران و دیگران را قادر سازد تا در مورد جریانهای نقدی آینده کمک نماید(هندریکسن،ون بردا،ص391). بند 49 بیانیه مفهومی شماره یک تصریح نموده است که: گزارشگری مالی باید اطلاعاتی در خصوص چگونگی دستیابی واحد تجاری به وجوه نقد و مصرف آن، چگونگی استقراض و بازپرداخت آن، چگونگی تامین منابع و توزیع سود سهام نقدی و دیگر پرداختهای منابع واحد تجاری به مالکان و دیگران ارائه نماید.
به گفته هیات استانداردهای حسابداری مالی، امید به دریافت وجوه نقد ( توسط سرمایه گذاران ) تحت تاثیر توانایی واحد تجاری در ایجاد مقدار کافی وجه نقد قرار خواهد گرفت، تا بدینوسیله واحد تجاری قادر به پرداخت بدهی های خود در سررسید و تامین سایر نیازهای نقدی عملیاتی خود باشد و بتواند مجددا سرمایه گذاری کند و سود سهام نقدی بپردازد. لذا گزارشهای مالی باید اطلاعاتی را ارائه کنند تا سرمایه گذاران، بستانکاران و سایرین بتوانند به کمک آنها مبلغ، زمان و عدم اطمینان (ریسک) مربوط به خالص جریانهای نقدی ورودی به واحد تجاری مربوط را برآورد نمایند.(هندریکسن،ون بردا،ص392)

نحوه ارائه صورت جریان وجوه نقد
معاملات و سایر رویدادهای متعدد و متنوعی که بر یک واحد تجاری اثر می گذارد در قالب کلمات و اعداد نسبتا محدودی در صورتهای مالی ارائه می شود. این امر مستلزم گذر از فرآیند ادغام که لزوما متضمن عمل تفسیر و ساده سازی اطلاعات است، می باشد. حد مناسب ادغام، بستگی به این امر دارد که افشای جزئیات بیشتر اطلاعات تا چه حد برای استفاده کنندگان مفید واقع می شود. در واقع، ارائه صورتهای مالی در قالب ساختار قراردادی فوق، جهت قابل فهم تر شدن و به عبارتی کاملتر، جهت تسهیل کاربرد اطلاعات مالی برای استفاده کنندگان می باشد. در این راستا، اطلاعاتی که انتظار می رود برای ارزیابی وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف پذیری مالی واحد تجاری حائز بیشترین اهمیت باشد، در اولویت گزارشگری قرار می گیرند.
گفته شد که: برای تسهیل کاربرد و تجزیه و تحلیل، طبقه بندی اقلام در صورتهای مالی به نحوی انجام می شود که اقلام با ماهیت یا نقش مشابه با هم نمایش یابند و از اقلام غیر مشابه تمیز داده شوند. در این طبقه بندی، این نکته باید مورد توجه قرار گیرد که ارائه اقلام با خصوصیات مشابه همچون تداوم یا تکرار، ثبات، مخاطره و اتکا پذیری، جدا از اقلام با خصوصیات غیر مشابه، مفیدتر خواهد بود. طبقه بندی مشابه یا مرتبط باید به نحوی ارائه شود که وجه تشابه یا ارتباط را به طور برجسته نشان دهد. بر این اساس، در گزارشگری وجوه نقد، برای جلوگیری از ارائه اطلاعات انبوه و به منظور ارتقای درک استفاده کنندگان از صورتهای مالی و کمک به دستیابی به اهداف گزارشگری وجه نقد، لازم است هر یک از جریانهای نقدی در قالب طبقات همگون که معمولا قابل ارتباط با فعالیتهای اصلی به وجود آورنده جریانهای نقدی مربوط است، در صورت جریان وجوه نقد انعکاس می یابد. به عبارتی دیگر، تجزیه و تحلیل لازم برای ارزیابی مبالغ، زمان بندی و ابهام در مورد جریانهای گذشته گردش وجوه نقد و پیش بینی جریانهای آتی گردش وجوه نقد، مستلزم دسترسی به اطلاعاتی است که به نحوی معقول در گروه های همگن طبقه بندی و جداسازی شده باشد.گام اساسی در ارائه طبقه بندی مناسب از صورت جریان وجوه نقد آن است که اولا، این طبقات به لحاظ محتوایی ارائه دهنده عناوین انها باشد، به بیان بهتر باید ابتدا از هر طبقه شناخت کافی حاصل شود، ثانیا، این طبقات برای کسانی که ارائه می شود (استفاده کنندگان صورتهای مالی) باید قابل فهم باشد و امکان مقایسه پذیری جریانهای نقدی واحدهای تجاری تجاری مختلف را فراهم سازد.

نحوه ارائه کنونی صورت جریان وجوه نقد و مدل پیشنهادی تحقیق
در حال حاضر، مطابق با استاندارد حسابداری شماره 2 ایران، صورت جریان وجوه نقد دارای 5 سرفصل اصلی می باشد که عبارتند از فعالیتهای عملیاتی، بازده سرمایه گذاریها و سود پرداختی بابت تامین مالی، مالیات بر درآمد، فعالیتهای سرمایه گذاری و فعالیتهای تامین مالی. در واقع، کمیته تدوین استانداردهای حسابداری ایران بر مدل 5 بخشی توجه و تاکید دارد. این مدل و اغلب مدلهای ارائه شده تا کنون، جهت طبقه بندی در صورت جریان صرفا به شکل و عنوان حساب توجه شده است. به عبارتی دیگر، در این مدلها، ابتدا اقلام وارد شونده به صورت جریان وجوه نقد تهیه و سپس هر یک از این اقلام، بر مبنای استدلال استقرایی و اجماع در طبقات تعریف شده جایگذاری می شوند. در این حالت، بدلیل عدم وجود ملاک دقیق برای طبقه بندی که گاها منجر به همپوشانی طبقات می شود، انتقادات و دعواهایی بر سر اقلام برخی طبقات وجود دارد. با توجه به این موضوع، محققین تحقیق مدلی جدید با عنوان مدل 4 بخشی ارائه نمودند که بر خلاف سایر مدلهای موجود، اقلام صورت جریان وجوه نقد را بر اساس ماهیت فعالیتهای واحد تجاری در بخشهای مختلف طبقه بندی می نماید. این مدل بر بنیان تئوری شخصیت قرار داشته، و از این رو، برمبنای 4 وظیفه اصلی واحد تجاری، چهار طبقه در صورت سود و زیان در نظر می گیرد. این طبقات بهمراه توضیحات آنها در زیر دسته بند شده است.

الف- بخش بازده سرمایه گذاریها
  این بخش شامل دو زیربخش ، یکی بازده سرمایه گذاریهای عملیاتی (جریان وجوه نقد حاصل از فعالیتهای عملیاتی) و دیگری بازده سرمایه گذاریهای مالی (جریان وجوه نقد حاصل از فعالیتهای مالی) می باشد.
الف-1- زیر بخش بازده سرمایه گذاریهای عملیاتی ( فعالیتهای عملیاتی)
در این زیربخش، عمدتا اقلامی ارائه می شود که در محاسبه سود عملیاتی مدنظر قرار می گیرند. در این راستا، ابتدا سود یا زیان عملیاتی (به روش غیر مستقیم) در صورت تطبیقی ارائه می شود، سپس اقلامی از داراییها و بدهی های عملیاتی نظیر حسابهای دریافتنی، موجودی کالا، پیش پرداخت خرید کالا، حسابهای پرداختنی و پیش دریافت کالا (سرمایه در گردش عملیاتی)، حسب مورد به سود یا زیان عملیاتی افزوده و یا از آن کاسته می شود. در مواردی که روش تهیه صورت جریان وجوه نقد مستقیم باشد، درون جریانهای نقدی و برون جریانهای نقدی به تفکیک در متن صورت جریان وجوه نقد ارائه می گردند.
الف-2- زیر بخش بازده سرمایه گذاریهای مالی (فعالیتهای مالی)
در این زیربخش، اقلامی ارائه می شود که با سرمایه گذاریهای مالی واحد تجاری مرتبط است. لذا در این زیربخش، اقلامی نظیر بهره دریافت شده و سود سهام دریافت شده ارائه می شوند.
ب- بخش سود پرداختی بابت تامین مالی
در بخش سود پرداختی بابت تامین مالی، وجوه پرداختی بابت سود تامین مالی (سود پرداختی در ارتباط با ساختار سرمایه) انعکاس می یابد. بعنوان مثال، بهره پرداخت شده، مالیات پرداخت شده و سود سهام پرداخت شده در این بخش ارائه می شود. لازم به تاکید است که سود و زیان تسویه بدهی ها نیز در چارچوب بهره پرداخت شده ارائه می شود.

ج- بخش فعالیتهای سرمایه گذاری
این بخش شامل دو زیربخش، یکی زیربخش فعالیتهای سرمایه گذاری عملیاتی و دیگری زیربخش فعالیتهای سرمایه گذاری مالی می باشد.
ج-1- فعالیتهای سرمایه گذاری عملیاتی
در این زیربخش، برون جریانها و درون جریانهای نقدی مرتبط با تحصیل و فروش داراییهای ثابت مشهود و نامشهود انعکاس می یابد. در این بخش، سود و زیان واگذاری این داراییها ارائه نمی گردد. بلکه صرف بازیافت مبلغ دفتری این داراییها گزارش می شود. استهلاک داراییهای غیر جاری نیز، بعنوان بازیافت سرمایه گذاریهای عملیاتی در این بخش ارائه می شود. اعطای وام به کارکنان واحد تجاری نیز در این بخش ارائه می شود.
ج-2- فعالیتهای سرمایه گذاری مالی
در این زیربخش، برون جریانها و درون جریانهای نقدی مرتبط با تحصیل و فروش سرمایه گذاریهای مالی، نظیر تحصیل و فروش سهام یا اوراق قرضه (مشارکت) سایر واحدهای تجاری و اعطای وام به اشخاص مستقل از واحد تجاری (غیر از کارکنان) و دریافت اقساط وامهای اعطایی به اشخاص مستقل از واحد تجاری (غیر از کارکنان) انعکاس می یابد. شایان توجه است که در این زیربخش، سود و زیان غیر عملیاتی واگذاری سرمایه گذاریهای مالی ارائه نمی گردد، بلکه صرفا بازیافت مبلغ دفتری این داراییها گزارش می گردد.
د- بخش فعالیتهای تامین مالی
در این بخش همانند فعالیتهای تامین مالی بر طبق استانداردهای حسابداری شماره 2 ایران، درون جریانها و برون جریانهای نقدی مرتبط با ساختار سرمایه انعکاس می یابد. با این تفاوت که، طبق مدل پیشنهادی تحقیق، مزایای پایان خدمت پرداخت شده کارکنان به عنوان یک منبع تامین مالی واحد تجاری در این بخش انعکاس می یابد. نمونه ای از نحوه ارائه صورت جریان وجوه نقد به روش غیر مستقیم بر طبق مدل پیشنهادی تحقیق در نگاره 1 ارائه شده است.
نگاره 1 نمونه نحوه ارائه صورت جریان وجوه نقد به روش غیر مستقیم بر طبق مدل پیشنهادی تحقیق(مدل چهار بخشی)
بازده سرمایه گذاریها :
فعالیتهای عملیاتی :
جریان خالص ورود وجوه نقد حاصل از فعالیتهای عملیاتی                                                               **
بازده سرمایه گذاریهای مالی :
بهره دریافت شده                                                                                                              **
سود سهام دریافت شده                                                                                                     **
جریان خالص ورود وجوه نقد حاصل از فعالیتهای سرمایه گذاری عملیاتی و مالی                                   **
سود پرداختی بابت تامین مالی :
بهره پرداخت شده (خالص از سود و زیان تسویه بدهی ها)                                                          (**)
سود سهام پرداخت شده                                                                                                   (**)
مالیات بر درآمد پرداخت شده                                                                                               (**)
جریان خالص خروج وجوه نقد ناشی از سود پرداختی بابت تامین مالی                                             (**)

فعالیتهای سرمایه گذاری :
فعالیتهای سرمایه گذاری عملیاتی :
تحصیل داراییهای ثابت مشهود و نامشهود                                                                               (**)
بازیافت مبلغ دفتری حاصل از واگذاری  داراییهای ثابت مشهود و نامشهود                                          **
بازیافت مبلغ دفتری حاصل از استهلاک  داراییهای ثابت مشهود و نامشهود                                        **
اعطای وام به کارکنان واحد تجاری                                                                                         (**)
فعالیتهای سرمایه گذاری مالی:
تحصیل سهام عادی سایر واحدهای تجاری                                                                              (**)
بازیافت مبلغ دفتری حاصل از واگذاری سرمایه گذاری در سهام عادی                                               **
اعطای تسهیلات مالی به اشخاص مستقل از واحد تجاری (غیر از کارکنان)                                       (**)
جریان خالص ورود وجوه نقد حاصل از فعالیتهای سرمایه گذاری                                                       **
فعالیتهای تامین مالی :
صدور و فروش سهام عادی                                                                                                  **
دریافت تسهیلات مالی                                                                                                       **
بازپرداخت اقساط تسهیلات مالی دریافتی                                                                               (**)
جریان خالص ورود وجوه نقد حاصل از فعالیتهای تامین مالی                                                            **
در روش مستقیم، برون جریانها و درون جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی به تفکیک در بخش بازده سرمایه گذاریها ، تحت فعالیتهای عملیاتی صورت جریان وجوه نقد ارائه می گردد. شایان ذکر است که، در هر دو روش، صورت تطبیقی برای تبدیل سود عملیاتی به جریان خالص وجوه نقد ناشی از فعالیتهای عملیاتی در یادداشتهای توضیحی همراه صورتهای مالی ارائه می گردد.در نگاره 2-1، نمونه ای از صورت تطبیقی بر طبق مدل پیشنهادی تحقیق ارائه شده است.
سود عملیاتی                                                                                                                     **
کاهش دارایی های جاری عملیاتی (غیر از وجوه نقد)                                                                     **
افزایش بدهی های جاری عملیاتی                                                                                           **
افزایش دارایی های جاری عملیاتی (غیر از وجوه نقد)                                                                   (**)
کاهش بدهی های جاری عملیاتی                                                                                          (**)
خالص سایر درآمدها و هزینه ها                                                                                               **
جریان خالص ورود وجوه نقد حاصل از فعالیتهای عملیاتی                                                                 **
نگاره 2-1 صورت تطبیقی بر طبق مدل پیشنهادی تحقیق( مدل چهار بخشی)


بحث و نتیجه گیری
هدف از این تحقیق پاسخ به این سوال اساسی است که آیا صورت جریان وجوه نقد بر قضاوت استفاده کنندگان (علی الخصوص سرمایه گذاران حرفه ای تاثیر دارد یا خیر.
 از آنجائیکه در کشورهای مختلف برخورد چند گانه ای با طبقه بندی صورت جریان وجوه نقد و انعکاس اطلاعات در طبقات مختلف صورت جریان وجوه نقد بدون توجه به ماهیت هر یک از فعالیت ها  صورت می گیرد بر آن شدیم تا با معرفی مدل فوق، گامی در جهت ارتقای کیفیت نحوه ارائه و بهبود محتوای اطلاعاتی صورت جریان وجوه نقد(با تاکید بر ماهیت فعالیتهای مندرج در هر طبقه) برداشته باشیم. در حمایت از مدل چهار بخشی صورت جریان نقد، نکات و استدلاتی وجود دارد که این موارد در نگاره2 ارائه شده است.

نگاره2 اهم استدلال ارائه شده در خصوص نحوه ی ارائه ی صورت جریان وجوه نقد

ردیف

عنوان

استدلال های مدل چهار بخشی

1

تعداد طبقه ها

مطابقت با تئوری شخصیت،لذا باید 4 وظیفه اصلی تامین مالی، سرمایه گذاری، کسب بازده(برآیند سرمایه گذاری) و توزیع سود تامین مالی(برآیند تامین مالی) را شامل گردد

2

نحوه ارائه فعالیت های عملیاتی

عدم ارتباط عملیات با ساختار سرمایه و سود تامین مالی

3

نحوه ارائه مالیات عملکرد

قضاوتی بودن تخصیص مالیات به بخش های متفاوت و دارا بودن ویژگی های با سود تامین مالی

4

نحوه ارائه استهلاک

برگشت(بازیافت)سرمایه گذاری است(طبق رجحان محتوا بر شکل)

5

نحوه ارائه مزایای پایان خدمت پرداخت نشده کارکنان

بخشی از ساختار سرمایه است(طبق رجحان محتوا بر شکل)

6

نحوه ارائه سود(زیان)تسویه بدهی ها

سود و زیان با فعالیت تامین مالی تفاوت دارد

7

نحوه ارائه سود(زیان) غیر عملیاتی واگذاری دارایی های غیر جاری

سود و زیان با فعالیت سرمایه گذاری تفاوت دارد

8

نحوه ارائه بهره و سود سهام دریافت شده

مرتبط با ساختار سرمایه است

9

نحوه ارائه بهره پرداخت شده

برآیند فعالیت تامین مالی است

10

نحوه ارائه سود سهام پرداخت شده

برآیند فعالیت تامین مالی است

11

نحوه ارایه وامهای اعطایی به کارکنان

تفاوتی بین وامهای اعطایی به اشخاص مختلف نیست

12

نحوه ارائه پرداخت های مرتبط با خرید نسیه بلندمدت کالا

بخشی از ساختار سرمایه است(طبق رجحان محتوا بر شکل)

13

نحوه ارائه دریافت های مرتبط با فروش نسیه بلندمدت کالا

بخشی از ساختار سرمایه گذاریها است(طبق رجحان محتوا بر شکل)

 

 

یداله تاری وردی/ استاد یار دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی

معصومه سلمانی/ کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی

امین رستمی معتمد/ کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی